Πειραματική εφαρμογή νέων προγραμμάτων σπουδών – Διαθεματική διδασκαλία – Βιωματικό εργαστήριο

Τίτλος: «Τα ελληνικά μαθηματικά στη μουσική – Το μονόχορδο του Πυθαγόρα»

Τάξη: Α΄Λυκείου

Αντικείμενα:  Καλλιτεχνική παιδεία-Μουσική (μάθημα επιλογής), Μαθηματικά

Διάρκεια:  4-6 διδακτικές ώρες

Εκπαιδευτικοί: Μαρία  Πατιώ-μουσικός, Μαρία Μποζέλου-μαθηματικός, Γεωργία Αλεξούδα-πληροφορικός

Αριθμός μαθητών: 11-16

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΕ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Πατιώ, Μ., Μποζέλου, Μ. & Αλεξούδα, Γ. (2017). Το μονόχορδο του Πυθαγόρα και η Πυθαγόρεια κλίμακα- Διαθεματικό διδακτικό σενάριο, Στο: Φ. Γούσιας (επιμ.), Πρακτικά του 4ου Συνεδρίου: «Νέος Παιδαγωγός», Αθήνα 1-2 Απριλίου 2017 (σ.σ. 2833-2842). Αθήνα: Νέος Παιδαγωγός (e-Book/pdf) ISBN: 978-618-82301-2-5. pdf

 

Στόχοι:

• Να κατανοήσουν οι μαθητές/τριες τη σχέση μεταξύ της μουσικής και των μαθηματικών
• Να γνωρίσουν τα κυριότερα σημεία της σκέψης και των θεωριών την Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων που αφορούν στη μουσική και τα μαθηματικά
• Να εκτιμήσουν την προσφορά των Αρχαίων Ελλήνων στην επιστημονική μελέτη της μουσικής
• Να κατανοήσουν τη λειτουργία του μονόχορδου του Πυθαγόρα και να πειραματιστούν

Αποτελέσματα:

• Οι μαθητές/τριες γνώρισαν τις βάσεις που έθεσε που έθεσε, πρώτος ο Πυθαγόρας, της επιστήμης της μουσικής, με μια επιστημονικά θεμελιωμένη θεωρία της μουσικής
• Αντιλήφθηκαν την αλληλοδιείσδυση μουσικής και μαθηματικών
• Κατανόησαν τη σχέση ανάμεσα στο μήκος των χορδών και στο ύψος του ήχου που δίνουν
• Χρησιμοποίησαν μια χορδή έγχορδου οργάνου (π.χ. κιθάρας, λαούτου, κλπ) για να δημιουργήσουν το δικό τους αυτοσχέδιο μονόχορδο και να πειραματιστούν
• Βρήκαν τις μαθηματικές σχέσεις των φθόγγων της κλίμακας και τις αποτύπωσαν σε λωρίδα χαρτιού που τοποθέτησαν κάτω από τη χορδή
• Έπαιξαν γνωστές μελωδίες στα αυτοσχέδια μονόχορδα

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014

 

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015

Τα παιδιά παίζουν στο μονόχορδο που δημιούργησαν

 

 

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015-2016


Τα παιδιά παίζουν στο μονόχορδο που δημιούργησαν

 

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016-2017

Κατά το σχολικό έτος 2016-2017 το διαθεματικό αυτό μάθημα Μουσικής και Μαθηματικών εμπλουτίστηκε με την αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, με τη δημιουργία ηλεκτρονικού σταυρολέξου που βασίστηκε στις αποκτηθείσες γνώσεις και είναι ελεύθερα προσβάσιμο στο Διαδίκτυο.

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

Τέλος, στο πλαίσιο του αναστοχασμού των εκπαιδευτικών, αξιοποιήθηκε ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, το οποίο οι μαθητές/τριες απάντησαν ανώνυμα.

 Τα παιδιά παίζουν στα μονόχορδα που δημιούργησαν

Πειραματική εφαρμογή νέων προγραμμάτων σπουδών – Βιωματικό εργαστήριο

Τίτλος: «Μινιμαλισμός – 2 δραστηριότητες»

Τάξη: Α΄Λυκείου

Αντικείμενα:  Καλλιτεχνική παιδεία-Μουσική (μάθημα επιλογής)

Διάρκεια: Δεκέμβριος 2013-2 διδακτικές ώρες, Οκτώβριος 2017-2 διδακτικές ώρες

Εκπαιδευτικός: Μαρία  Πατιώ

Αριθμός μαθητών/τριών: 11(σχ.έτος 2013-14), 13(σχ.έτος 2017-18)

 

Η μινιμαλιστική μουσική εμφανίστηκε αρχικά στην Αμερική, ως ένα παρακλάδι της Πειραματικής Μουσικής, ή αλλιώς Downtown, όπως την αποκαλούσαν στη δεκαετία του 1960. Βασίζεται στη λεγόμενη διατονική αρμονία  (αρμονία που χρησιμοποιεί μόνο σύμφωνες συγχορδίες), που χαρακτηρίζεται από στασιμότητα (δεν βασίζεται δηλαδή στον αρμονικό ρυθμό που προκύπτει από διαδοχές συγχορδιών), και που δίνει την εντύπωση ενός στατικού ισοκράτη, μιας έμμονης συνοδείας, η οποία δημιουργείται με την επανάληψη ή έστω με πολύ στοιχειώδη και σταδιακό μετασχηματισμό μουσικών φράσεων (phrases), μοτίβων (motifs), στολιδιών (figures) και κυττάρων (cells).

1η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Ο Στηβ Ράϊχ έγραψε το κομμάτι «Music for  Pieces of Wood» ( Μουσική για τεμάχια ξύλου) το 1973. Τα ρυθμικά του σχήματα βασίζονται σε μέτρα 3/4, 4/4, 6/4. Είναι ένα παράδειγμα δημιουργίας ενός αποτελέσματος με ενδιαφέρον, χρησιμοποιώντας στοιχειώδη υλικά.

Προετοιμασία στην τάξη:

• Παρουσιάζουμε τα κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα, τομές στη φυσική και ψυχολογικές θεωρίες που οδήγησαν στη δημιουργία της μινιμαλιστικής μουσικής
• ακούμε παραδείγματα, έτσι ώστε, οι μαθητές/τριες να κατανοήσουν τη μετάβαση από την κλασική στην εξπρεσιονιστική μελωδία και τη σταδιακή ρήξη με την τονικότητα
• παρουσιάζουμε τις κύριες τάσεις-ρεύματα στη σύγχρονη μουσική με ακουστικά παραδείγματα και, σε αντιστοιχία με άλλες τέχνες, με οπτικό υλικό
• αρχίζουμε χτυπώντας με παλαμάκια μέτρα των 3/4, 4/4, 6/4, (αρχικά όλοι μαζί και στη συνέχεια κατά ομάδες ), χτυπώντας μόνο το ισχυρό από κάθε μέτρο
• όταν οι μαθητές/τριες σταθεροποιήσουν αυτά τα σχήματα, προχωράμε σε πιο σύνθετα

Μουσική εκτέλεση στην τάξη:

• χρησιμοποιούμε όλα τα ξύλινα όργανα της τάξης
• τα σύνθετα σχήματα γίνονται από μισά, τέταρτα, όγδοα και τις αντίστοιχες παύσεις
• μαγνητοφωνούμε τις εκτελέσεις και τις αξιολογούμε
• ακούμε το κομμάτι όπως το έχει γράψει ο συνθέτης

2013 – 2014

Μια από τις ηχογραφημένες προσπάθειες των μαθητών/τριών:

2017-2018

Μια από τις ηχογραφημένες προσπάθειες των μαθητών/τριών:

 

 

2η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Δίδεται στους/στις μαθητές/τριες το παρακάτω θέμα:

• Άσκηση σε 1 ομάδα (εξάσκηση με loops -στα μελωδικά και ρυθμικά όργανα της τάξης)
• Άσκηση σε 1 ομάδα (Επιτάχυνση)
• Άσκηση σε 1 ομάδα (Επιβράδυνση)
• Άσκηση σε 2 ομάδες – αντιστικτική υφή (1^η ομάδα: Επιτάχυνση, 2^η ομάδα:Επιβράδυνση)
• Άσκηση σε 2 ομάδες – αντιστικτική υφή (1^η ομάδα: loops του αρχικού μοτίβου, 2^η ομάδα: παύση τετάρτου στο τέλος κάθε μέτρου του αρχικού μοτίβου)
• Ανάμιξη ασκήσεων και ηχογράφηση

2017-2018

Μια από τις ηχογραφημένες προσπάθειες των μαθητών/τριών:

Πειραματική εφαρμογή νέων προγραμμάτων σπουδών – Βιωματικό εργαστήριο

Τίτλος: «Πειραματική παραγωγή ραδιοφωνικών εκπομπών με θέμα: Η ιστορία του Rock 1950-1990»

Τάξη: Α΄Λυκείου

Αντικείμενα:  Καλλιτεχνική παιδεία-Μουσική (μάθημα επιλογής)

Διάρκεια:

• Οκτώβριος 2007, 4 διδακτικές ώρες
• Οκτώβριος 2008, 4 διδακτικές ώρες

Εκπαιδευτικός: Μαρία  Πατιώ

Συνεργασία με φορείς: Τμήμα Μουσικολογίας ΑΠΘ, Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, Ραδιοφωνικός σταθμός ΕΡΑ3.

Αριθμός μαθητών: 19 (σχολικό έτος : 2007-08)

Αριθμός μαθητών: 28 (σχολικό έτος : 2008-09)

 

Η συγκεκριμένη δράση, στο μάθημα Μουσικής (επιλογής) της Α΄ Λυκείου,

επικεντρώθηκε στο θέμα της Ιστορίας του Rock 1950-1990, όπως αυτό καταγράφεται στο βιβλίο: Ζεάκης-Γλύνιας, Α. Παπαχρόνης ,Ι. Σίμος,, Ι. Φραγκούλη, Α (2005). Βιβλίο μουσικής Ά ενιαίου λυκείου, Αθήνα : Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.

Επιλέχθηκε η  μέθοδος της Ενεργού Έρευνας και εφαρμόστηκαν τα στάδια που προβλέπει:

•  Σχεδιασμός κατά ομάδες
•  Πραγματοποίηση – Παρουσίαση
•  Παρατήρηση
•  Αξιολόγηση – Κριτική σκέψη

Οι μαθητές/τριες κατά την έρευνά τους συνεργάστηκαν με την επιβλέπουσα καθηγήτρια μουσικής, Μαρία Πατιώ καθώς και με τοπικούς φορείς (Τμήμα Μουσικολογίας ΑΠΘ, Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και ραδιοφωνικός σταθμός ΕΡΑ3). Ανίχνευσαν τρόπους, ιδέες και σκέψεις που υπάρχουν επαναλαμβανόμενα, με διαφορετικό τρόπο, στην Ιστορία της Μουσικής. Τέλος έγιναν παραγωγοί σύντομων πειραματικών ραδιοφωνικών εκπομπών οι οποίες ηχογραφήθηκαν και εντάχθηκαν σε ένα  CD (σχ. έτος 2007-08), και διπλό CD (σχ. έτος 2008-09). Τα CD αυτά κατατέθηκαν στο αρχείο της βιβλιοθήκης του Π.Σ.Π.Θ..

CD σχολικού έτους 2007-2008 (επάνω)

διπλό CD σχολικού έτους 2008-2009 (κάτω)

Περιεχόμενα CD σχολικού έτους 2007-2008

Περιεχόμενα διπλού CD σχολικού έτους 2008-2009

Επιλέχτηκε η συγκεκριμένη εκπαιδευτική προσέγγιση  λόγω της εμπειρικής διαπίστωσης για την αναγκαιότητα εύρεσης ενός ευχάριστου για τα παιδιά τρόπου διδασκαλίας της Ιστορίας της Μουσικής., που όχι μόνο δε θα είναι τυπικός, αλλά αντίθετα θα προκαλεί τη συμμετοχή και την ενεργό εμπλοκή τους.

Οι μαθητές/τριες συνειδητοποίησαν πως η σχολική αίθουσα μπορεί να μεταλλαχθεί σε χώρο μουσικής δράσης και αισθητικής απόλαυσης. Η σχολική αίθουσα ζωντάνεψε με έναν διαφορετικό τρόπο, οι μαθητές/τριες παρήγαγαν προσχεδιασμένο προφορικό λόγο και συνεχή γραπτό λόγο για το συγκεκριμένο θέμα και η μουσική παιδεία των μαθητών/τριών ενισχύθηκε με τις παρουσιάσεις και τις συζητήσεις που ακολούθησαν.

Απόσπασμα ραδιοφωνικής εκπομπής:

Ο ρόλος της διδάσκουσας επικεντρώθηκε:

-στη διαχείριση της μάθησης,

-στη μελέτη της ανθρώπινης εμπειρίας,

-στην κριτική ανάπτυξη της σκέψης,

-στη διερευνητική διεργασία της πληροφορίας,

-στη γλωσσική-επικοινωνιακή μάθηση

-στη βιωματική εμπειρία,

-στην εξοικείωση με τις απαιτούμενες δεξιότητες παρουσίασης ραδιοφωνικής     εκπομπής,

-στην ανάδειξη των κοινών παγκόσμιων αξιών του πολιτισμού.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ:

Στην ολομέλεια.

Αυτοαξιολόγηση και ετεροαξιολόγηση των ομάδων εργασίας.

φωτογραφίες από την παρουσίαση